Buuk Sungah Omnang Inndei Om Den (There is Always Room in the Tent (24.2.2023)

Thai gam Bangkok khuapi ah kibawlin tua Synod pen Missa Biakpiakna tawh kipan (Photo: Credit to Original Uploader)

Leitungbup a om Catholic Pawlpi sungah Asia gam sunga om teng thu kikupna Khawmpi (Continental Assembly on Synodality) pen Thai gam Bangkok khuapi ah kibawlin tua Synod pen Missa Biakpiakna tawh kipan hi. Missa Biakpiakna pen Japan gam Tokyo khuapi aa om Archbishop vaipuak leh FABC ii Secretary General vaipuak a nei Archbishop Tarcisio Isao Kikuchi SVD in makaih in Archbishop of Dili vaipuak a nei Virgilio Cardinal do Carmo da Silva SDB, leh Apostolic Vicar of Vientiane, Laos vaipuak a nei Louis Cardinal Marie Ling Mangkhanekhoun te in bawlpih uh hi.

Missa Biakpiakna hun sungin Archbishop Kikuchi in Africa gamah Pasian nasemin a om lai aa a tuah khak Missionaries te leh thuzui mite ii nuntak zia te bulphuh in mihingte lungsim leh nuntakna kha a hong susia thei lungkiatna, midangte pampaihna te ih thuak hun ciangin “Ghana Magic” bangin midangte tungah itna leh hehpihna, lungmuanna leh lametna kip ih piak zawh ding kisam hi ci-in gen hi. “Ghana Magic” Ghana mitphial ih cih in bang hiam cih leh bangzah takin cimawh dong tuak in om mah ta leng, kei ahong huh ding mi khat tei tei om hamtang hi cih upna leh lametna ahi hi. A ki manghilh mi kua mah omlo-in huhna ahongpia ding mi khat hamtang om hi cih lametna pen Africa gam a om te-in nei uh ahih manin lungnuam uh hi ci hi. Tua mah bangin hih lungkhamna tawh a kidim leitungah eite in lametna bulpi ih piak ding kisam pha mahmah hi. Banghanghiam cih leh eite in lungmuanna leh lametna phungpi ahi nuntakna ahongpia Pasian kammal ih nei hi. Hih Synodal Assembly tungtawn in mite aa ding lametna leh lungmuanna, itna leh hehpihna tawh kidimna mun ahih tawntung nuntak nopsakna ih ngahsak zawh nangin hanciam ni ci-in genkhiatna nei hi.

Tua khitteh gelkholhna a omsa mah bangin meeting hunsung tengin detdingin a kikoih Khuaimeivak te thupha piakna nei-in Khuameivak te detna tawh Missa Biakpiakna ki mansak hi. Thu kikup hunsungin Khuameivak a ki detna pen Topa Jesu tungpan khuavak ngah cih limlahna hi-in hih Synodal Journey ahi thu kikup hun sungtengin Khasiangtho khuavak in lamlakin tonpihden ding cih ngimna tawh khuaimeivak a kide ahi hi.

Leitungbup Catholic Pawlpi sungah hih Synod tawh kisai-in Secretary General a sem Mario Cardinal Grech in hunhon thugenna ah “gam tuam tuam pan kikaikhawm in hi lai munah a pai eiteng khempeuh in khualzinmi ih hihna thu tu-in ih tel khin ding hi. Ih Pawlpi in atonkhawm pawlpi ahih mah bangin ih pawlpimite tangin eiteng akikaikham atonkhawm ihhi hi. Tua ahih manin ih thu kikupna te ah thuzuimite ii haksatna aw te ngai ni, thugen khuan angahlo apau theilo thuzuimite ii dahna kahna aw te ngai-in tua te tawh khualzin khawm ih hih lam kiphawkin tua mite aa ding bulphuhin thu kikupna nei khawm ni” ci-in hunhon thugenna nei hi. 

Tua banah Cardinal Grech in “hih ih thukikupna tungtawh in ih ngah ding khensatna te ii ahoihna leh ahoih lohna te pen Pasian ii tanu tapa te ahi thuzuite leh Pasian ii tanu tapa te sungpan Tuucingza angahte ii kipumkhatna leh lawpna tawh a sepkhiatna tung tawn in agah te ih mu thei ding hi” tua ahih manin thu kikupna te ah lawpna tawh kihel kim ciat ni ci-in thapakna nei hi.

A thukhupna ah “hi bangin pawlpi sungah pan mun neite khempeuh in thu kikupna leh khensatna ih neihna te pen Topa Jesu in eite tungah a hong piak tavuan vaipuak te piciang takin sep khiatna hi-in Topa Jesu in mihing te tungtawnin na sem ahih na thu zong mit muh in a kilangsak ih hi hi. Tua ahih manin ih Pawlpi ahong kem, ahong makaih ahi Khasiangtho lamlahna zui-in, Khasiangtho aw ngai-in khualzin khawm ni, a tawnkhawm khualzin khawm pawlpi ih cih pen Khasiangtho aw ngai-in a tonkhawm ih hihna thu ih gamtatna, ih nuntakna tawh lak ciat ni” cih thu te gen khia hi.

Cardinal Grech in thukhupna in “hih thu kikupna sunga a kihel ding mite khat ciat ii lungsim ngaihsutna te Khasingtho Pasian aw hong makaih in nangma lamlahna tawh kote in ka sepding vaipuak panmun aneihna ciat uh ah hangsan takin kikum in khensatna kaneih zawh nangun hong makaih inla hih third millennium kum tul thum hunsung ah na Pawlpi lungnuam takin hong tohpih ta in ci-in sihna pan a thokik na Tapa kote Topa Jesu Christu minsuangin kong ngen uh hi” ci-in Khasingtho Pasin sapna thungetna nei hi.

Hih thu kikupna sungah sep ngeina bangin sep theih nang Commission vaipuak anei Miss Christina Kheng in Synod tawh kisai in ama muh khiatna a gen na ah “hih Synod thu kikupna sunga hong pai gam tuamtuam pan palai sem teng pen pawi et bangin a pua lam pan a ente hilo in amau mahmah thu kikupna sungah lawp takin kihelin kikupna neiuh ahih manin tha ka ngah mah mah hi” ci-in a thangahna thu pulaak khia hi. Tua banah Miss Christina Kheng in “hih Synod ii ngimna bulpi pen laikung laidal tawh Document hawmkhiat ding cih ngimna hi zaw lo in ih ngimna te khaituh bangin tuh khia ding, kamsangte bangin muhkholhna nei ding, ih muhkholhna ih lametna te hong tun takpi ding hi cih upna nei ding, hih ih upna te gamtatna tawh semkia takpi ding cih thu ahih manin limtakin ih sep zawh na dingin ih liamma te zatui zaha zangin dam siangsak phot ni, tua khitteh ki pumkhatna leh ki-it kilemna tawh na sem khawm ni” ci-in ki pumkhatin nasep khop ding tawh kisai gen khiatna nei hi. Tua banah gam tuam tuam pan kikupsa thu te sung pan a thupi zawdeuh teng akaihkhopsa lai mai (32) apha laipi simkhatna nei hi.

Tua banah “hih lai Document hawmkhiat ding bek tawh hi leh eiteng hi lai-ah ki kaikhawmin kimuhtuah ding kisam lo hi. Tu-in hi bangin ih kimuhtuahna hangin Asia gam sunga om eite khempeuh khat leh khat ih haksakna, ihdah ihkahna te leh nopna ih ngahna te ki theihpih in ki pumkhatna khang sem sem ahih manin thupi mah mah hi. Tua in a tonkhawm Pawlpi ih hihna thu hong kilangsak sem sem in Asia gam sunga eite hongsiam ih Pasian ii deihna leh hong makaihna te hong telsak sem sem in khattohna tampi hongpia hi cih phawkin hanciam takin kalsuan kawm ni” ci-in thapiakna nei hi.

Apostolic Administrator to Kyrgyzstan a sem Fr. Anthony James Corcoran SJ, in “hih thukikupna Synod ih cih pen ngaihsutna, Pasian thu lungngaihna tungtawn panin a hong piang khia zuih ding thu ahih manin hih gam tuam tuam pan Palai (tangmi) dingin a pai eite in zong Pasian thu lungngaihna tawh ih kipatkhiat ding kisam hi” ci-in thu sunna khat nei masa hi. Tua khitteh mihingte ii ngaihsut theihna leh khentel theihnate pen Khasiangtho hongpiak thupha hi-in tua thu te pen Khasiangtho in ih sungah hong khangsak ahi hi. Tua Khasiangtho hongpiak pilna ngaihsut siamna te pen ih nuntak sungteng aa ding bekin ih zat ding hi lo in ih sih khit cingin zong nuntakna thak sungah ahong puak ding lamlahna pen eite in tu hun panin mailam a ding muh kholhna ihneih ding kisam ahih manin Khasiangtho lamlahna tawh manlam hun aa ding ih hih theih zahin gelkholin, eite gelkholh theih loh thute Khasiangtho in hong makaih ding hi cih upna leh lametna nei-in zuihding thukhun lampi ih neih ding pen Khasiangtho ii hong lamlahna hi ci-in Synod ii thupitna thu genkhiatna nei hi.

Hih thu te a gen kawm in alianbel Siampipa Pope Francis ii Lungdamna thu tangkona tawh kisai-in alaigelh (Evangelii Gaudium no.51), na bulphuh in “tu hun leh mai lam hun aa dingin bangtengin Pasian deihna tawh kituakin gah hoih hong piangsak hiam, bangtengin Pasian ii a suansa gahhoih singgah te susia hiam cih ngaihsun in Pasian deihna tawh akituak thu te leh a ki lehbulh thu te nakpitak in ih khentel theih ding kisam hi” ci-in a pulaak khitteh ih thu kikupna sungah mailam khang tampi aa ding thupha ngahna ih hih sak zawh nangin kikupna leh khensatna ih neih ding kisam hi cih thute gen hi.

Fr. Clarene Devadass in (FABC Synod Task Force) Asia gam Siadawpite kipawlna panin vaipuak a kipiakna tawh kisai-in hih Synod thukikupna pan in Document thukhun khensatna lamlak laipi akibawl khiat zawhna ding akisapna thu bulphuhin genna nei hi. Amah in Asia gam tawh a kituak pen dingin ngaihsutna nam (5) bulphuhin a nuaia bangin kikup ding ngaihsut piakna nei hi. 1. Asian Resonances (Asia gam sunga aw kithotna ih lungtang sunga hong teng den thute) 2. Asian Tensians (ih haksakna, lungkhamna, kitelkhialhna thute) 3. Asian Realities (Ih hihna man) 4. Asian Divergences (Ki lamdanna, kikhenthangna) leh 5. Gaps identified (ki lamdanna te hong kibangsak) cih thute bulphuh in ngaihsun leng Khasiangtho lamlahna tawh Asia gama om mite ii lametna sun mangte leh dahna, kahna, nopna te huam kimin atonkhawm, khualzin khawm pawlpi ih hihna kilang sem sem ding hi cih ngaihsut piakna nei hi.

Hih thu kikupna Synoh sungah Makai Facilitors asem teng pen Bishop Stephen Chow SJ, Bishop of Hongkong, Ms Susan Pascoe te leh Continental Stage a kici Asia gam, Europe gam cih bangin gam pi te pan vaipuak nei te Asian Continental Assembly on Synodality ci-in Asia gam aa dingin vaipuak a kipia te leh Philippines gambup Siadawte kipawlna ah panmun nei te in makaih uh hi.

Tuni hunuk te in hih gam tuam tuam pan apai tangmite tungah Pasan thu lungngaihna leh thungetna hunte ah a ngaih sut dingun anuai aa bangin dotna nam (3) pia hi. 1. Hih Synod a bawl hun sungtengin amaute ii tuah khak, phutkhak thute in bangteng ahi hiam. 2. Hih Synod bawlna sunga a kihel mimal khat kim ciat ii vaipuak in bang teng hi a, tua vaipuak nasepnate bangci muh na hi uh hiam. 3. Khasiangtho lamlahna zui-in thukikupna cih pen bangci bangin mu na hi uh hiam cih thu te ngaih sun sak uh hi.

Sun-an nekkhit ciangin nitak lam pen Group discussion hun ci-in a khawk khawkin ki khenin thu kikupnate a neih khituhteh tua akhawk khawkin a kikup thu te uh pulaak kikna nei uh hi. 

• Translated by Fr. Joseph Zo Mung from the press release on (24.02.2023)

Add new comment

2 + 3 =