Ngeina leh Christian Upna by Rev. Fr. Damian Dal (2)

A. Ngeina (culture) in mizem hi. Minampi cing khat i hihna dingin ngeina picing kisam hi. Tua ngeina te khempeuh in, minam khat ii zia le tong ahihi. Minam laam, minam puan, minam dial, minam van, minam laan (national flag) cihbang ahi a, minam khat ii nekzia dawnzia, thugenzia lasak zia cih ahi zongin, tua te khempeuh Ngeina ahihi.

B. Christian upna in mizem in, mipicing, mihoih, mimanpha khat i suahna dingin Christian upna picing kisam hi. Tua Christian upna in honggumpa ahi Jesu Topa ii zia le tong te eite in i nuntakpih zawh nading in thagui ahihi. Hihthu hangin, Christian upna sungah, Christian te laamzia, Christian te silhzia teenzia, Christian te van (gentehna, Laisiangtho bu, Biakinn, singlamteh), Christian khat ii nekzia dawnzia (avallua nekna dawnna in mawhna), cihte khempeuh Christian upna tawh kizom hi.

C. Ngeina leh Christian Upna: Ngeina ii deihna leh Christian upna ii deihna nih kikal ah kilamdan na tampi kimulo hi. Banghanghiam cihleh tua nihkikal ah kilamdanna tampi na omlo ahih man ahihi. Ngeina in minam khat apicing minam, akhangcing minam, akhangto minam, a ettehtakhuai minam a hihna dingin athupi penpen theihloh aphamawh, nuntakpihloh aphamawh minamkhat ii zia le tong ahihi. Tua bangin minam khat ahoihsak, akhangtosak, apicingsak, alamsangto nuntakzia, kipattahzia te leh bangcibangin Christian upna kilangdo thei dinga, bangcibangin Christian upna tawh kithu pualo ding a hihiam. Christian upna in zong mipicing, mikhangto, akilamsang minam, ahoih leh a ettehhuai minam suahna dingin, hongmapi, honghilh, hong siangthosak upna thu ahihi. Hih thute hangin Ngeina leh Christian upna kikal ah gamgii kibawlthei lo in, giisuang kiphut theilo hi.

D. Ngaihsuthuai: A ngaihsuthuai thu ah, hong picingsak ding, hong lamsangding, hong lamto ding, hong hoihsak ding, minam picing hong suaksak ding, ettehhuai minam hong suaksak ding i Ngeina te bangcibangin i kem a, bangcibangin i nuntakpihhiam cih thu ahihi. Pasian nasem kahi aci mitampite in, Ngeina vante onghaltumsak in, Ngeina laamte hong phiatsak phialphial in, Zogam Zolei ah pupa te in, amaute pilna siamna tawh ana bawluh, leibel suangbel te nangawn dawivan, kauvan ci in satzanin paai kipaai a, tua leibel bawldan nangawn khangthakte athei i omnawnkeizen hi. Aman pha mahmah, minamkhat ading tehpih omlo vannamkhat ahi, Khibah te nangawn dawivan kauvan ci in, hongkipaaisak, hong kizuakkhiasak hun na omngeizen hi.

Lungdamhuai thu khatin, tuhung khangthak Christian te in minam ngeina, minamvan te itding kepding, lapsangding cihthu khanlawhna kinei kikthei ta ahihmanin, tuabang nasephoih asem, amapi te tung minambup tangin ilung adamhi. Ahi zongin, ngeina van leh ngeina pilna tampi te pen Christian upna minsuangin, paulap in kisusia khinta a, Zomi te Khipi, Khibah akipan minam ngeinavan hoihtampi te migam milei ah taangvan kepna ah (museum) nakikoihta hi. Ngeina thu i theihloh manin, Christian upna leh i ngeina neih sunsun kopkhatin i kemkhawm theikei hi. Khanglui khangthak mawhsak nading hi loin, tuni dong ciangmah in akem thei taktak nailo te ihihi. Upna in minamkhat ii Ngeina sungah innteek asuah matengin, tua Christian upna in tua minam ii Ngeina sungah lengla tangden in teektang zolo hi, cih pen leitungah Pasian thulam mipil (theologians) khempeuh in a nagen uh thu ahihi.

Etkaakna pawlkhat: Ngeina laam ci in, i laam a, ahi zongin banghang in numei pasal kikhek diimdiam in, khutte kizomin kilaam sese hiam. Numei te in ngeinadial pen a angah oksuk in, kaaisak dildial in, pasal te in ahih leh aziatlam liangko panin aveilam pangah khiasukin kaaisak sese hiam. Banghangin minam khat ii dial pen pasal te in ngawngawh (stole dan)in kizanglo hiam. Tu hunciangin, pasal te nangawn in minam dial pen a ngawng uhah ok (stole) ta uhhi. Ngawngawh (stole) akizatna akhiatna in, "sila" cihna ahihi. Pasian nasem te in stole ci in ngawngawh nazanghi. Tua in, mite mawhna leh ama mawhna pua in, Pasian sungah mite "sila" leh Pasian' sila cihna ahihi. Tua bangin minam dial te pasal te in ngawngawh (stole) a, a ok minam kimu ngeilo hi (omlo hi). Minam khat in "Sila" minam a hi kei hi. Hihthu hangin pupa te in ngeina dial pen ngawngah na ok loin, alu ah nakhim in, minampi cing hihna "kei hi ing" cihna in aziatlam liangpan in, aveilam pangah nakaai sak hi. Ngeina thu thei leng Christian upna zong ei minam lakah teektang semsem ding ahihi.

Add new comment

1 + 0 =